Wiosną 2020 r. zrodził się w naszych głowach pomysł na c.d. polsko-czeskiego historycznego cyklu Twarzą w twarz.
Tym razem nie sięgamy do odległych historii, od czasów Średniowiecza, ale postanowiliśmy zgłębić niezwykle ciekawe – i wciąż mało znane – historie z czasów Księstwa Nyskiego, które swoimi granicami obejmowało część obecnych wschodnich Czech – Jeseniki, a nawet jako ostatnią stolicę miało czeski Javornik, kolejna siedzibę biskupów wrocławskich.
Jednak pomysł tym razem wykracza nieco poza prezentację zaskakujących i nawet bulwersujących historii pogranicza.
Nasz kolejny dokument historyczny porusza zagadnienia bardzo aktualne i dziś – psychologii strachu, pomówień i wykluczenia społecznego. I dawniej i dziś związanymi ze zmianami klimatycznymi, nagłymi chorobami czy epidemiami, co kiedyś wiązało się z pomówieniami o czary i związki z diabelskimi mocami – i kończyło się paleniem czy ścinaniem niewinnych, dziś zaś szukanie kozłów ofiarnych rodzi wykluczenie społeczne, nawet wśród nastolatków w środowisku szkolnym.
Od pomówienia do spalenia
to tytuł tego filmu dokumentalnego, do którego dobraliśmy wielu pasjonatów – ekspertów (historyków, antropologów, muzealników, klimatologa czy psychologa) z całej Polski oraz z Czech. Plany zdjęciowe będą zatem – w Nysie, Wrocławiu, Toruniu, Katowicach i po czeskiej stronie – w Jeseniku, Velkich Losinach i Petrovych Kamenach.
Zapewniamy, że projekt jest zrealizowany z zachowaniem dbałości o rzetelność faktów i zgodność z wiedzą naukową.
Emisja
Film będzie wyemitowany w telewizji – w lutym w TVP3 Wrocław z późniejszymi powtórkami, ale również dokładamy starań, by dotarł do widzów stacji Grupy Polsat i CT Ostrava (w wersji czeskojęzycznej), a w rozszerzonej wersji – będzie w kolejnym okresie dostępny na Youtube. Ze względu na ograniczony czas antenowy telewizji nie wszystkie nagrane materiały zmieszczą się w filmie, dlatego opracowaliśmy materiały z nagrań z ekspertami – są dostępne w naszym kanale (10 filmików >> ).
Projektowi towarzyszą (od kwietnia 2021 r.) szerokie działania w mediach społecznościowych (na Facebooku – na profilu Twarzą w twarz i Fundacji Filmowej Polscy Wychodźcy), a także na fundacyjnym profilu na YouTube.
Warto dodać, że ekipa realizacyjna (produkcja i postprodukcja) to uznani eksperci z ponad 20-letnim dorobkiem w największych stacjach telewizyjnych.
Patroni
Pozyskaliśmy patronów naszego projektu – to przede wszystkim Radio Opole oraz miesięcznik Mówią Wieki >> Dzięki współpracy z radiem mamy m.in. możliwość zainteresować tematem historii pogranicza (i naszym projektem) słuchaczy z całego woj. opolskiego, przede wszystkim w audycji Trendy i Owędy
z 23.02.2021 >>
z 4.03.2021 >>
z 29.04.2021 >>
z 18.10.2021 >>
z 23.10.2021 >>
Finansowanie
Na realizację filmu i działania edukacyjno-popularyzatorskie związane z dokumentem i poruszaną tematyką otrzymaliśmy w marcu 2021 r. dotację z Ministerstwa Spraw Zagranicznych z konkursu Forum Polsko-Czeskie
oraz w kwietniu 2021 r. wsparcie z konkursu regionalnego dot. realizacji zadań publicznych w zakresie współpracy międzynarodowej – z Urzędu Marszałkowskiego Woj. Opolskiego i Urzędu Miasta Nysa.
Kolejne wsparcie z Urzędu Marszałkowskiego Woj. Opolskiego otrzymaliśmy w lipcu.
Praca wre
W grudniu 2020 r. powstał scenariusz filmu – kanwa, którą swoją wiedzą będą uzupełniać eksperci, którzy wystąpią w filmie i skompletowaliśmy ekipę na każdy etap realizacji – od sprzętu do nagrań, po popularyzację efektów. Od grudnia do kwietnia 2021 r. składaliśmy wnioski na wsparcie naszych działań, mimo iż przez pandemię i ograniczenia z nią związane wciąż było trudno planować realizację zdjęć nie tylko w Czechach, ale nawet w obiektach publicznych, zamkniętych w całym kraju.
W lutym 2021 r. zaczęliśmy prace nad gromadzeniem archiwaliów, do wykorzystania w dokumencie, także w atrakcyjnej formie animowanych oryginalnych rycin, ze zbiorów muzealnych.
Pierwsze zdjęcia
Pierwszy plan zdjęciowy naszego filmu był w Nysie – w Muzeum Powiatowym, które kiedyś było rezydencją biskupów wrocławskich, zarządzających Księstwem Nyskim i zaprowadzających porządek na jego terenie, walcząc zaciekle z diabłem, czarami i pomawianymi o czary. W muzeum, barokowym pałacu biskupim, gościliśmy z ekipą u dyrektora Edwarda Hałajko.
Kolejne zdjęcia realizowaliśmy we wrocławskim Muzeum Farmacji Uniwersytetu Medycznego, mieszczącym się w XIII-wiecznej Kamienicy Pod Złotym Orłem, znanej obecnie pod nazwą Dom Śląskiego Aptekarza. Naszym ekspertem był tam Grzegorz Wiktorowski – antropolog kultury i medycyny.
Kolejny plan zdjęciowy był w Toruniu, gdzie we wnętrzach Uniwersytetu Mikołaja Kopernika realizowaliśmy nagrania z historykami – dr Alicją Bartnicką i prof. Piotrem Olińskim.
Majowe zdjęcia rozpoczęliśmy w Katowicach w artystycznych wnętrzach WST, gdzie psycholog dr Dominika Ochnik zgłębiała zjawisko pomówień i szukania kozłów ofiarnych oraz genezę psychologii strachu – od XVI w. do dziś.
Kolejny plan zdjęciowy to ponownie XIV-wieczna wrocławska kamienica – Muzeum Farmacji, gdzie nagrywaliśmy historyka Karolinę Wojtucką. Opowiadała m.in. o tym, jak dawniej obawiano się o zdrowie – nagłych chorób, zatrutego jedzenia i jak szukano winnych tych problemów wśród kobiet, które zajmowały się domem.
Realizacja filmu to nie tylko praca zgodnie z planem zdjęciowym, ustalonymi harmonogramami. To też frajda, z tego, że realizujemy swoje pomysły, zgłębiamy te tematy, które są ciekawe. A im głębiej je drążymy, tym stają się bardziej fascynujące! Dlatego już od 22.04. dzielimy się niektórymi fascynującymi historiami i publikujemy je np. tu >>
W maju zaczęliśmy pierwsze prace postprodukcyjne, a w sierpniu realizowaliśmy nagrania w Nysie, w tym zdjęcia z drona. We wrześniu nagrywaliśmy czarownicę przy ognisku (scena fabularyzowana), a w październiku zdjęcia w plenerze – na wysokości 1461 m w czeskich Jesenikach, przy Petrovych Kamenach, gdzie pomału zaczynała się już zima.
Naszym czeskim ekspertem na planie była Michaela Neuebauerova, autorka książki o procesach czarownic w okolicach Jesenika – wywiad z Michaelą nagrywaliśmy w jesenickim muzeum – w twierdzy wodnej.
Dokumentacja – w nyskim skarbcu oraz w zamku inkwizytora w czeskich Velkich Losinach (gdzie kręcono film Młot na czarownice).
Zwiastun filmu – na YouTube >>
Plakaty zapraszające na pokazy naszego filmu – polski oraz czeski.
Premierowy pokaz miał miejsce w Nyskim Domu Kultury – 23.10.2021 (sob); po pokazie odbyło się spotkanie z ekspertami, którzy wystąpili w filmie (antropologiem Grzegorzem Wiktorowskim z wrocławskiego Muzeum Farmacji, historykiem Edwardem Hałajko z Muzeum Powiatowego w Nysie, reżyserem Grzegorzem Kubaszko oraz nyskim katem – Jerzym Gadawskim).
Pokaz filmu 13.11. w wersji czeskojęzycznej w twierdzy wodnej – muzeum w Jeseniku – oraz rozmowa z historykami E. Hałajko, M. Neubauerovą oraz reżyserem
Premierowy pokaz w Warszawie 1.12.2021 – w Ursynowskim Centrum Kultury Alternatywy – oraz rozmowa z autorką scenariusza i reżyserem G. Kubaszko –
Na Facebooku
Co nieco o historiach pogranicza poruszanych w filmie, piszemy również na naszym polsko-czeskim fanpage’u Twarzą w twarz >>
* co wspólnego z losem kobiet na polsko-czeskim pograniczu miała Maria Teresa Habsburg >>
* o zamkach w całej Polsce, pamiętających procesy czarownic – aż do 1811 r. >>
* kiedy jest noc czarownic i jak Czesi świętują co roku w ten wyjątkowy wieczór >>
* o mrocznych historiach procesów o czary i konfiskaty majątków pomawianych – działaniach słynnego inkwizytora Heinricha Bobliga na zamku w Velkich Losinach, na polsko-czeskim pograniczu >>
* o zamkach w Otmuchowie i Javorniku – dawnych siedzibach biskupów wrocławskich >>
* o 700-letniej polsko-czeskiej historii Javornika i Janskiego Vrchu >>
* o Jodoku z Rożemberka i pomysłach na spektakularną rozbudowę nyskiej rezydencji biskupów >>
* o Karolu Habsburgu, zdeterminowanym w tępieniu wszystkich podejrzewanych o czary, którego serce jest do dziś w Nysie >>
* o tym, co warto obecnie zwiedzić na Szlaku Czarownic po polskiej i czeskiej stronie >>
* o procesach inkwizytora Bobliga w Zlatych Horach i okolicach w Księstwie Nyskim >>
* o historii czarownic w Księstwie Nyskim >>
* o historiach czarownic z Dolni Lipova >>
* o diabłach w kulturze czeskiej, których szczególnie się obawiano w czasach procesów o czary >>
* o osobliwościach terenów d. Księstwa Nyskiego >>
* o procesach czarownic na terenie Księstwa Nyskiego w Lipovej Dolnej >>
* o inkwizytorze Bobligu, który urodził się w Zlatych Horach i tu skazywał w procesach o czary >>
* o premierowym pokazie filmu w Nyskim Domu Kultury >>
oraz na fanpage’u naszej fundacji (o finansowaniu, projekcie i postępach prac realizacyjnych) >>
* eksperci – wywiady, które nie zmieściły się w filmie – G. Wiktorowski >> , prof. P. Oliński >> , dr D. Ochnik >>
* wieczór naszej fundacji w UCK Alternatywy i warszawska premiera filmu >>
* relacja z czeskiej premiery 13.11. w Jeseniku >>
* o czeskiej premierze naszego filmu – na stronach muzeum w Jeseniku >>
* o nagraniach w jesenickiej twierdzy wodnej – z Michaelą Neubauerovą >>
* o filmie i pokazie kinowym w Radiu Opole, u naszego patrona medialnego >>
* o filmie i pokazie w MDK w Opolu – wywiad z reżyserem w Radiu Doxa >>
* o pokazie filmu w Opolu w kalendarium UM Opola na Opole.pl >>
* o stereotypach i pomówieniach i historiach z naszego filmu przy okazji premiery w Opolu – w Radiu Opole >>
* o dyskusji po premierze filmu w Nysie – w NDK >>
* o nyskiej premierze i filmie w Radiu Opole >>
* o premierze filmu w kalendarium w Nyskim Domu Kultury >>
* zwiastun filmu na Facebooku >>
* o historiach z naszego filmu i pomyśle na film w „Mówią Wieki” >>
* o planie zdjęciowym w jesenickiej twierdzy wodnej, gdzie nagrywaliśmy Michaelę Naubauerovą >>
* o planie filmowym w miejscu sabatów czarownic – w czeskich Jesenikach – Petrovy kameny >>
* o ostatnich pracach postprodukcyjnych filmu >>
* o wsparciu projektu przez Urząd Marszałkowski Woj. Opolskiego – relacja z podpisania umowy z Marszałkiem WO Andrzejem Bułą >>
* o realizacji zdjęć we Wrocławiu z udziałem historyk Karoliny Wojtuckiej >>
* o wsparciu naszego projektu przez UM Nysa >>
* o dokumentacji w zamku w Velkich Losinach i skarbcu nyskim >>
* o naszych pracach >>
* o planie zdjęciowym w Katowicach z udziałem psycholog dr Dominiki Ochnik >>
* o naszym projekcie w Radiu Opole >>
* o wygranej w konkursie UMWO dot. współpracy międzynarodowej >>
* o sekretnych maściach czarownic, o których opowiadają eksperci w naszym filmie >>
* o planie zdjęciowym we wrocławskim Muzeum Farmacji >>
* o naszym filmie w Radiu Doxa >>
* o historiach poruszanych w filmie – w Radiu Opole >>
* o otrzymaniu dotacji na film w ramach wygranego konkursu Forum Polsko-Czeskie MSZ >>
